Ziekte van Alzheimer

Wat is de ziekte van Alzheimer?

Alzheimer is een progressieve ziekte die zich kenmerkt door klontering van twee eiwitten in de hersenen: bèta-amyloïde (plaques) en tau (tangles). Het ziekteproces begint zo’n twintig jaar voor de eerste aantoonbare symptomen.

De ziekte bestaat uit meerdere fases.

• Pre-klinische alzheimer:
  Patiënten hebben nog geen symptomen maar in de hersenen beginnen de eiwitten samen te klonteren. Eerst het eiwit amyloïde en daarna het eiwit tau.
• Milde cognitieve beperkingen (MCI):
  Patiënten ervaren de eerste symptomen, maar voeren dagelijkse activiteiten nog zelfstandig uit.
• Dementie:
  De symptomen worden erger, waarbij ook hier drie fases zijn te onderscheiden:
  > Mild: symptomen belemmeren sommige dagelijkse activiteiten.
  > Matig: symptomen belemmeren veel dagelijkse activiteiten.
  > Ernstig: symptomen belemmeren vrijwel alle dagelijkse activiteiten.

Wat is de impact van de ziekte van Alzheimer?

De ziekte van Alzheimer vormt één van de grootste uitdagingen binnen de gezondheidszorg. De ziekte is veruit de belangrijkste oorzaak van dementie – en de impact van dementie op onze samenleving wordt steeds groter.

De kans is 1 op 4 dat iemand in zijn of haar leven dementie krijgt. Deze kans leidt op dit moment al tot 280.000 (gediagnosticeerde) patiënten in Nederland. De ziekte is de belangrijkste doodsoorzaak met 16.000 sterfgevallen per jaar. Daarnaast treft dementie niet alleen patiënten, maar ook hun omgeving.

De impact van dementie wordt alleen maar groter. In 2040 is het aantal patiënten naar schatting gestegen tot 520.000 – bijna evenveel als het aantal inwoners van Den Haag. Het jaarlijkse aantal sterfgevallen zal waarschijnlijk verdriedubbelen tot 41.000.

Wat doen we als sector in de strijd tegen alzheimer?

Het is duidelijk dat er iets moet gebeuren om de impact van dementie af te remmen. We doen daarom volop onderzoek naar mogelijke geneesmiddelen. In de afgelopen 25 jaar hebben geneesmiddelenbedrijven ongeveer $ 42,5 miljard geïnvesteerd in onderzoek en ontwikkeling, maar vooralsnog zonder resultaat: sinds 2003 is er in Europa geen enkel geneesmiddel meer goedgekeurd.

Wellicht komt daar verandering in. Geneesmiddelenbedrijven werken hard aan een groep geneesmiddelen die mogelijk al binnen een paar jaar beschikbaar komt: antilichamen tegen bèta-amyloïde. Deze geneesmiddelen ruimen de plaques in de hersenen op. De antilichamen binden zich aan amyloïde in de hersenen, waarna het immuunsysteem de cellen herkent als schadelijk en ze opruimt.

Het allerbelangrijkste inzicht is dat de behandeling bij patiënten zo vroeg mogelijk gestart moet worden, het liefst als de symptomen nog (zeer) mild zijn.

En dat is best lastig, want het ziekteproces begint bij alzheimer zo’n twintig jaar voordat de eerste symptomen zichtbaar worden. Tegen de tijd dat de symptomen ernstiger worden, lijkt het te laat om in te grijpen. Er is dan simpelweg al teveel hersenschade ontstaan.