Een biomarker is een meetbare biologische eigenschap of molecule die een indicatie geeft van een normale of afwijkende biologische toestand, ziekteproces, of reactie op therapie. Biomarkers kunnen van alles zijn: DNA-mutaties, eiwitten, hormonen, metabolieten, of algemene kenmerken zoals bloeddruk en lichaamstemperatuur.
Biomarkers zijn essentieel voor innovatieve geneesmiddelen, doelmatige behandeling en vroege diagnostiek. Ze maken het mogelijk om ziekten sneller, gerichter en efficiënter op te sporen en te behandelen, wat zowel de kans op goede zorg als de uitkomst voor de patiënt vergroot.
Verschillende typen biomarkers
- Diagnostische biomarkers: om een ziekte vast te stellen (bijvoorbeeld verhoogd PSA voor prostaatkanker).
- Prognostische biomarkers: voorspellen het verloop of de ernst van de ziekte.
- Voorspellende biomarkers: voorspellen of een patiënt baat heeft bij een bepaalde behandeling (zoals BRCA-mutatie bij borstkanker).
Innovatieve geneesmiddelen en biomarkers
- Innovatieve geneesmiddelen zijn steeds vaker gebaseerd op biomarkers. Door biomarkers te gebruiken bij de ontwikkeling van nieuwe middelen, kunnen farmaceuten voorspellen welke patiënten baat hebben bij een specifieke behandeling en wie meer risico loopt op bijwerkingen.
- Biomarkers zijn onderdeel van “personalised medicine”: behandeling op maat, afgestemd op het individuele profiel van de patiënt, bijvoorbeeld gebaseerd op genetische eigenschappen of specifieke eiwitten in het bloed.
- Nieuwe innovatieve geneesmiddelen worden soms gecombineerd met “companion diagnostics”: diagnostische testen die vooraf bepalen of het middel zal werken bij een individu. Zo wordt verspilling voorkomen en de therapie doelmatiger ingezet.
Belang voor doelmatige behandeling
- Met biomarkers wordt niet alleen sneller duidelijk welke behandeling het meest kansrijk is, maar kan de respons en eventuele bijwerkingen ook nauwkeurig gemonitord worden.
- Dit leidt tot minder onnodige behandelingen, kortere trajecten en lagere kosten in de gezondheidszorg; patiënten krijgen het middel dat het beste werkt voor hun situatie.
- Door biomarkers te meten vóór en na een therapie, kan direct beoordeeld worden of een ingreep effectief is geweest en of het protocol aangepast moet worden.
Vroegtijdige signalering en diagnostiek
- Biomarkers spelen een centrale rol in het vroegtijdig opsporen van ziekten, soms zelfs vóórdat symptomen zich ontwikkelen. Een bekend voorbeeld is de detectie van Alzheimer of verschillende vormen van kanker op basis van bloed- of weefseltests.
- Vroege signalering via biomarkers maakt tijdige interventie mogelijk, waardoor de kans op complicaties en ziekteprogressie afneemt en behandelingen beter kunnen worden afgestemd.
- Wetenschappers werken aan het identificeren van steeds meer biomarkers, waardoor het palet aan ziekten dat vroeg opgespoord kan worden groeit en de zorg steeds preciezer wordt.