De Lange schetste hoe verduurzaming in de geneesmiddelensector steeds meer vorm krijgt. Met concrete voorbeelden uit Verspil geen pil, de Inspiratiegids Duurzame Farmacie en de recentere Roadmap Medicijnverspilling (KNMP, NVZA en NFU – inmiddels UMC-NL), liet ze zien waar er ruimte ligt om verspilling terug te dringen en milieuwinst te realiseren. ‘In de hele keten zitten mogelijkheden om slimmer en duurzamer te werken.’
De rol van de VIG
De Lange nam de deelnemers mee in de bijdrage van de VIG aan een duurzamere sector. Binnen het uitvoeringsplan van de Green Deal Duurzame Zorg zet de VIG in op vijf speerpunten: bewustwording & onderzoek, duurzame bedrijfsvoering, circulair werken, het voorkomen van verspilling en duurzame inkoop.
‘Zo hebben we recent onze whitepaper Duurzame inkoop gepubliceerd’, vertelde De Lange. ‘Met dit whitepaper willen wij handvatten bieden voor een praktische en gezamenlijke invulling van duurzame inkoop.’ Andere voorbeelden die zij noemde, waren o.a. onderzoek naar hergebruik van medicijnen, verpakkingen en bijsluiters, en het terugdringen van medicijnverspilling.
Waar verduurzamen?
De Lange liet zien dat verduurzaming mogelijk is op vier plekken in de levenscyclus van een geneesmiddel: ontwikkeling, productie, distributie en gebruik. Bij elke stap horen andere ketenpartners en andere knoppen om aan te draaien.
- Ontwikkeling. Producenten spelen een sleutelrol in deze fase. Voorbeelden die De Lange noemde zijn o.a. gevriesdroogde formuleringen die langer houdbaar zijn; toedieningsvormen die minder restmateriaal opleveren, zoals subcutane varianten in plaats van intraveneuze; en optimalisatie van doseringen waardoor minder restvloeistof wordt weggegooid.
- Productie. In de productiefase wordt o.a. gewerkt aan verpakkingsgrootten die aansluiten op de standaarddosering; en gebruik van digitale bijsluiters (e-PIL) om papierverbruik te reduceren én internationale harmonisatie mogelijk te maken.
- Distributie. Groothandels en ziekenhuizen hebben vooral impact via slimme logistiek, d.w.z. just-in-time afleveren om verspilling te voorkomen, gebruik van actuele distributiedata voor optimale voorraadniveaus en inzicht in verspilling via monitoring en dashboards.
- Gebruik. Bij voorschrijven, afleveren en gebruik valt het meest te winnen. Denk hierbij o.a. aangepast voorschrijven en regelmatige medicatiereviews; maatwerk bij aflevering (kortere termijnen, juiste hoeveelheden); switchen van intraveneus naar oraal waar mogelijk; en voorkomen dat infusen ongebruikt blijven door just-in-time bereiden.
‘Je ziet dat goede farmacotherapeutische zorg tegelijk ook duurzame zorg is. Het is effectief, met minder bijwerkingen en minder verspilling’, aldus De Lange.
Mogelijkheden voor ketenpartners
Tijdens haar presentatie ging De Lange ook in op wat professionals in de medicijnketen zelf kunnen doen om te verduurzamen. Ze sloot daarbij aan op de bijdragen van de andere sprekers over de veranderende rol van de ziekenhuisapotheker als expert in de samenstelling en werking van geneesmiddelen. Die expertise is volgens haar essentieel om de wetenschappelijke kennisagenda verder te brengen. De mogelijkheden daarvoor zijn voor een deeloverzichtelijk samengebracht in de Roadmap Medicijnverspilling, waarin zes thema’s zijn uitgewerkt waarop professionals direct verschil kunnen maken.
- Bewustwording. Met patiënten en collega’s in gesprek over verspilling, aandacht voor refuse–reduce–reuse–recycle.
- Voorraadbeheer. Slim bestellen, inzicht in verbruik, werken met min-max-beheer.
- Voorschrijven. Deprescribing, medicatiereviews en optimaal doseren.
- Ter hand stellen. Juiste hoeveelheden afleveren, kiezen van toedieningsvormen met minder restvolume, just-in-time bereiden van infusen.
- Inzamelen. Verpakkingen scheiden, ongebruikte medicatie terugnemen waar mogelijk.
- Monitoren. Verspilling meten, spiegelinformatie delen en effect van interventies zichtbaar maken.
‘Veel van deze interventies lijken klein. Maar als iedere afdeling ze toepast, is het effect enorm’, zei De Lange. ‘Ziekenhuisapothekers, voorschrijvers en verpleegkundigen kunnen een grote verandering teweegbrengen richting een meer duurzame medicijnketen.’ De Lange sloot af met een appèl aan alle ketenpartners: ‘Duurzaamheid leeft in de sector, maar we hebben elkaar nodig om echt impact te maken.’