Een sterke eerstelijnszorg is een cruciale schakel om de zorg in Nederland toegankelijk te houden, met de hoge kwaliteit die we in Nederland gewend zijn. Passende farmaceutische zorg is daarbij onmisbaar. Miljoenen Nederlanders leiden hun leven dankzij geneesmiddelen. De apotheker is laagdrempelig, staat dicht bij de mensen, levert behandelingen op maat en kan een belangrijke rol spelen in preventie. Het ene uiteinde van de knoop is dus de ambitie om de farmaceutische zorg van hoge kwaliteit te blijven leveren. Aan het andere uiteinde van de knoop zien we ongekende beschikbaarheidsproblemen en een jarenlange verschraling van het geneesmiddelenaanbod in Nederland. En … zonder pil geen farmaceutische zorg! Apothekers doen er alles aan om de beschikbaarheidsproblemen om te lossen en slagen daar nog goed in. Ze hebben er meer dan een dagtaak aan; het leveren van farmaceutische zorg komt danig in het gedrang.
De knoop zelf is een onontwarbare kluwen van beleid, regulering en belangen. Laat ik de kluwen wat ontwarren. De beschikbaarheidsproblemen hebben veelal een reden die ligt in de productie en distributie. Dit geldt niet alleen voor Nederland, maar ons land is inmiddels verre van aantrekkelijk om snel te beleveren. Het prijsniveau ligt voor generieke geneesmiddelen en spécialités op een buitengewoon laag niveau. Het succesvolle Nederlandse preferentie- en inkoopbeleid van zorgverzekeraars heeft echter ook een keerzijde. De geneesmiddelenvoorziening is voor vele miljoenen Nederlanders bijzonder kwetsbaar, omdat zorgverzekeraars slechts een of twee middelen voor een aandoening vergoeden. Als met die middelen iets gebeurt, is het leed niet te overzien. Het instellen van grotere veiligheidsvoorraden is geen oplossing, maar symptoombestrijding. Bovendien stuit dit op legitieme bezwaren bij groothandels, die de ruimte niet hebben en grote investeringen moeten doen, zonder het vooruitzicht dat die ooit worden terugverdiend.
In de knoop zien we ook voor de farmaceutische sector de hogere productie- en distributiekosten snel oplopen door de hoge inflatie. De farmaceutische zorg kent via de Wet geneesmiddelenprijzen (Wgp) echter al jaren een prijsplafond met maximumprijzen die niet meebewegen met de inflatie. Een tijdelijk vangnet in de Wgp kon beschikbaarheidsproblemen niet voorkomen. Een smaller, structureel vangnet werd recent door de minister wel gepresenteerd als bijdrage aan de oplossing, maar hoe kan een kleiner vangnet een oplossing zijn? Tot overmaat van ramp worden de maximumprijzen per 1 april aanstaande verder verlaagd. Waarom? Niet omdat de prijzen in het buitenland veel lager zijn. Wel, omdat de wisselkoersen zijn gekozen op het dieptepunt van de Britse pond door de politieke malaise onder prime minister Liz Truss en op het dieptepunt van de Noorse kroon door de hoge olieprijs. De Nederlandse geneesmiddelenprijzen zijn inmiddels dus afhankelijk van de Engelse politiek en de olieprijs.
De minister van VWS is hiernaast ook van plan om nog een extra draadje toe te voegen aan de knoop. Door een herberekening wil hij de vergoedingen van geneesmiddelen per 1 januari 2024 drastisch verlagen, door ‘modernisering’ van het Geneesmiddelenvergoedingssysteem (GVS). Vorig jaar stelde hij dit nog uit omdat de risico’s op nog grotere beschikbaarheidsproblemen onaanvaardbaar waren. Hij zoekt naarstig naar pleisters om dit te verzachten, maar iedereen ziet dat de wond van de herberekening te groot is. Miljoenen patiënten moeten of gaan bijbetalen of overstappen naar andere geneesmiddelen of behandelingen. Of die middelen er straks ook daadwerkelijk nog zijn, is de vraag. Apothekers, apothekersassistenten en voorschrijvers zullen overspoeld worden met vragen van patiënten. De vergoedingen gaan naar zo’n laag niveau dat nog meer middelen of van de markt gaan of niet leverbaar meer zullen zijn.
Niet dat ik Ernst Kuipers wil vergelijken met Alexander de Grote, maar de laatste hakte voortvarend in één slag met zijn zwaard de Gordiaanse knoop los. De minister moet ook de knoop doorhakken. Als ik een suggestie mag doen: maak een stap op de plaats, verlaag de maximumprijzen voor geneesmiddelen niet, stop met de herberekening van de vergoedingen en richt u op een integrale visie op passende farmaceutische zorg.
Wim de Haart,
manager gezondheidseconomie en vergoedingen,
Vereniging Innovatieve Geneesmiddelen
