31-01-2023

De medicijnsluis: hoe nu verder?

Infographic sluis 2016 2022
Veel aandacht voor de sluis voor nieuwe medicijnen, afgelopen week. Enkele dagen nadat minister Kuipers kwam met zijn brief over de strengere criteria voor de sluis, publiceerde de Vereniging Innovatieve Geneesmiddelen (VIG) nieuwe cijfers over doorlooptijden van de sluis in 2022. Dat trok veel aandacht in de media. Daarbij is de hamvraag: hoe nu verder, in het belang van de wachtende patiënt?

De minister van VWS meldde de Kamer op 24 januari in een brief dat de voorwaarden van de sluis strenger worden. Dat betekent dat er meer centrale beoordelingen en onderhandelingen komen voor innovatieve geneesmiddelen, vóórdat ze beschikbaar komen voor de patiënt. De minister wijkt af van het coalitieakkoord, waarin nog verdere stappen waren opgenomen. De minister acht dit namelijk niet nodig om de besparingsdoelstelling te halen. Bovendien wil de minister de doorlooptijd van de sluisprocedure beheersbaar houden. De minister verwacht dat de toegankelijkheid en betaalbaarheid van dure intramurale geneesmiddelen tijdens deze kabinetsperiode in balans blijven.

Reactie VIG

De VIG is niet tegen een uitbreiding van de sluis. De sluis volgt op hoofdlijnen een duidelijke, zorgvuldige procedure onder de verantwoordelijkheid van de minister. De sluis zorgt ervoor dat nieuwe geneesmiddelen uiteindelijk bewezen effectief, kosteneffectief en maatschappelijk verantwoord geprijsd zijn, als ze het verzekerde pakket instromen.
Zo nemen geneesmiddelenbedrijven en de minister samen hun verantwoordelijkheid om de zorg toegankelijk en betaalbaar te houden. In die zin is de sluis het voorbeeld van het beoogde pakketbeheer van dit kabinet. Vrijwel alle geneesmiddelen die in de sluis hebben gezeten, blijken effectief. De niet openbare prijsonderhandelingen leveren besparingen op die oplopen tot enkele honderden miljoenen euro’s. Recent inzicht hierin ontbreekt, omdat de brief van de minister hierover tot nader order is uitgesteld.

Doorlooptijden lopen op

De VIG maakt zich echter wel zorgen over de doorlooptijden in de sluis. Hoewel de minister de doorlooptijden beheersbaar wil houden, vraagt de VIG zich af of de huidige doorlooptijden al niet onbeheersbaar zijn.
Uit een eigen analyse van de VIG (zie infographic) van openbare gegevens die aansluiten bij de cijfers die de minister zelf gebruikt richting de Tweede Kamer blijkt dat er een duidelijke stijgende trend is in de doorlooptijden. Geneesmiddelen die in 2021 of 2022 uit de sluis stroomden, hadden een gemiddelde doorlooptijd van zo’n 20 maanden. Innovatieve geneesmiddelen zitten dus nu al gemiddeld bijna 600 dagen in de sluis en zijn daarmee niet beschikbaar voor behandelaren en patiënten. Het betreft in 2022 in totaal 14 sluisprocedures, allemaal voor de behandeling van kanker (nierkanker, longkanker, beenmergkanker en borstkanker). Daaronder ook 6 weesgeneesmiddelen, voor zeldzame ziekten. Het aantal patiënten dat voor behandeling met deze geneesmiddelen in aanmerking lijkt te komen, varieert van 150 tot ruim 1.000 patiënten per middel.

Meer medicijnen in sluis

Volgens de minister zijn er vorig jaar 24 geneesmiddelen in de sluis geplaatst. Door de uitbreiding van de sluis verwacht de minister ongeveer 8 extra geneesmiddelen in de sluis. De druk op de sluis neemt daarmee fors toe. Dat is extra zorgwekkend in het licht van de nu al oplopende doorlooptijden. De VIG vraagt hier aandacht voor.

De Tweede Kamer heeft hier vorig jaar ook nadrukkelijk aandacht voor gevraagd. In een aangenomen motie Den Haan wordt de minister opgeroepen om samen met partijen te bezien hoe de sluis kan worden geoptimaliseerd. Tot op heden ziet de VIG daar helaas geen serieus initiatief.

De VIG ziet wel kansen om de sluis efficiënter te maken. Denk hierbij aan eerder beginnen, éénduidige dossiervereisten waar geneesmiddelenbedrijven zich op moeten baseren, maar ook een comply or explain procedure ten aanzien van de stappen en processen in de sluis. Dat laatste betekent dat geneesmiddelenbedrijven ook kritisch kijken naar wat zij zelf beter of sneller kunnen doen. Ook kan een betrouwbare, duidelijke regeling worden getroffen voor de beschikbaarstelling van geneesmiddelen tijdens de sluis. Niet tegen de hoofdprijs, zoals in Duitsland, maar bijvoorbeeld tegen de uiteindelijk maatschappelijk verantwoorde uitonderhandelde prijs. De minister heeft de Kamer ook toegezegd dat hij begin 2023 met een dashboard komt waarin geneesmiddelen gevolgd kunnen worden in de hele procedure. De VIG juicht een dergelijk dashboard toe, zodat iedereen kan zien waar een middel zich bevindt in de sluis. De minister heeft laten weten dat het dashboard later dit jaar pas openbaar wordt.

Reacties in de media

De zorgen van de VIG zijn door verschillende media opgepakt. Onder meer Het Financieele Dagblad (FD), AD, de Telegraaf en Skipr schreven erover.
De minister van VWS en het Zorginstituut hebben hierop gereageerd, bijvoorbeeld op nu.nl en LinkedIn. De minister wijst op de hoge prijzen als aanleiding van de sluis. Het Zorginstituut benadrukt de zorgvuldigheid van het proces en geeft aan op basis van niet openbare gegevens aan dat geneesmiddelen bedrijven incomplete dossier in dienen en om clockstops vragen. Deze impasse bestaat al langer en lost niet op dat patiënten steeds langer moeten wachten op nieuwe, innovatieve geneesmiddelen die steeds vaker sneller in de ons omringende landen beschikbaar zijn.

Onafhankelijk

De VIG zal het initiatief nemen om – met onafhankelijke begeleiding – met partijen samen tot een transparante, voorspelbare en efficiënte sluis te komen. Dat is bij voorkeur een sluis waarin vanaf dag 1 de beschikbaarheid van het geneesmiddel voor de behandelaar en patiënt voorop staat.

‘Wachttijd dure medicijnen loopt op tot bijna 600 dagen’ – FD 27.01.23
- pdf bestand


‘Meer patiënten moeten langer wachten op medicijnen’ – AD, 27.01.23

‘Domper zieke patiënten: dure nieuwe medicijnen langer onbereikbaar’ – Telegraaf, 31.01.23’