“De zorg verdient geen bevriezing, maar beweging”

Sterker nog: in de campagne schrokken veel politici van wat het bevriezen van het basispakket in de praktijk zou betekenen, onder meer voor de toegang tot nieuwe geneesmiddelen tegen kanker. In feite hebben we namelijk al een maatregel die het basispakket voor een deel van de geneesmiddelen bevriest. Via de zogeheten ‘sluis’ worden kostbare geneesmiddelen die in ziekenhuizen worden gebruikt gemiddeld 22 maanden buiten het basispakket gehouden.

Wettelijke termijn

Daarmee voldoet het huidige systeem niet aan de Europese transparantierichtlijn (Richtlijn 89/105/EEG). De richtlijn stelt dat er binnen 180 dagen na goedkeuring door het Europees Geneesmiddelenbureau (EMA) een formeel besluit moet worden genomen over het al dan niet vergoeden van een nieuw geneesmiddel. In de praktijk duurt dit proces dus ruim drieëneenhalf keer langer dan wettelijk is voorgeschreven. Voor mensen die wachten op een nieuw medicijn is dat geen statistiek, maar tijd die ze niet hebben.

Het is daarom hoog tijd om het systeem te hervormen. Het vraagt om inspanningen van alle betrokken partijen om te gaan voldoen aan de wettelijke termijn. Door het proces inzichtelijk te maken en met duidelijke tijdslijnen te werken, kunnen we de procedure voor prijsstelling en vergoeding beter vormgeven en versnellen.

Daarnaast schuilt achter de sluizenpolitiek een denkfout: dat de zorg onbetaalbaar dreigt te worden door innovatie. Maar die aanname klopt niet. De uitgaven zijn al jaren stabiel, zo blijkt uit recente data van CBS en NZa. De uitgaven per patiënt aan ziekenhuisgeneesmiddelen dalen zelfs. Nederland geeft, als percentage van het bbp, minder uit aan medicijnen dan de meeste Europese landen. De zorg is dus niet onbetaalbaar geworden door innovatie. Integendeel. Innovatie maakt de zorg juist houdbaar.

Gezondheid is ook veiligheid

Toch blijft de reflex: de rem erop. Maar in een wereld die steeds onvoorspelbaarder wordt, is stilstaan geen optie. Handelsconflicten, grondstoffenschaarste en lage betalingsbereidheid laten zien hoe kwetsbaar onze gezondheid wordt als we te afhankelijk zijn van anderen.

Nederlandse ziekenhuizen bereiden zich inmiddels voor op scenario’s waarin de aanvoer van essentiële medicijnen stokt door internationale spanningen of oorlogsdreiging. Bezien vanuit die realiteit is gezondheid niet alleen een kwestie van welzijn, maar ook van veiligheid en strategische autonomie. Zonder eigen productiecapaciteit, innovatiekracht en medicijnvoorraden raken we bij een crisis afhankelijk van anderen. Ook dat onderstreept het belang om te investeren in een sterke, innovatieve geneesmiddelensector.

Dat besef dringt ook langzaam door in Den Haag. In het nieuwe industriebeleid is biotech aangewezen als één van de zes strategische markten voor de toekomst van Nederland. Innovatieve geneesmiddelen, zoals cel-, gen- en weefseltherapieën (de zogeheten ATMP’s), zijn niet alleen van waarde voor de patiënt, maar worden ook erkend als motor voor brede welvaart. Niet alleen omdat ze banen creëren of export stimuleren, maar omdat ze bijdragen aan iets fundamentelers: een gezonde, veerkrachtige samenleving. Maar dan moeten de innovaties waarin we bedrijven stimuleren om in te investeren óók hier, op onze thuismarkt, beschikbaar zijn voor de mensen die ze nodig hebben.

Van bevriezen wordt niemand warm

Redenen te over dus waarom het een slecht idee is om het basispakket te bevriezen. Zorgverzekeraars zien dat ook. Wouter Bos (Menzis), Georgette Fijneman (Zilveren Kruis) en Aad de Groot (DSW) lieten er geen twijfel over bestaan: als we de zorg toekomstbestendig willen houden, moeten we blijven investeren in innovatie. Ook een brede coalitie van patiëntenorganisaties riepen in een brandbrief op om het plan voor de bevriezing van tafel te vegen. Hun boodschap is glashelder: beknibbel niet op gezondheid.

Nog verder aanscherpen van toelating en budgettering zal de kosten nauwelijks verlagen, maar wel de toegang verder vertragen en de kwaliteit van zorg aantasten. Klinisch onderzoek verschuift naar landen die wél ruimte bieden voor vernieuwing. Zo verandert bevriezen in verstenen. Dat betekent stilstand voor patiënten, het zorgstelsel en de maatschappij.

De opbrengst van vernieuwing

De zorg is niet onbetaalbaar door innovatie. De echte vraag is wat vernieuwing oplevert: minder ziekenhuisopnames, verlichting van personeelstekorten, een betere kwaliteit van leven. In de weken voor de verkiezingen schreven verschillende algemeen directeuren van geneesmiddelenbedrijven daarover in onze blogreeks. Hun invalshoek verschilde, maar de kern was dezelfde: innovatie is geen kostenpost, het is de sleutel tot houdbare zorg.

Of het nu gaat om digitalisering in de eerstelijn, samenwerking in de keten of slim gebruik van data: overal is de wil aanwezig om het beter te doen. Maar daarvoor is ruimte nodig om te leren, te investeren en te vernieuwen. Zolang we innovatie blijven zien als kostenpost, zullen we de opbrengst ervan niet zien.

Tijd voor koersvastheid

De verkiezingen hebben laten zien dat Nederlanders hunkeren naar zekerheid. Ook in de zorg. De komende formatie is hét moment om te kiezen voor een koers die voorspelbaar is en toekomstgericht: een stabiel geneesmiddelenbeleid, een duidelijke langetermijnvisie en vertrouwen in partnerschap tussen overheid, zorg en industrie.

Want het kan wél: kosten beheersen en investeren in de toekomst. Maar dan moeten we durven kiezen. Niet voor bevriezing, maar voor beweging. Investeren in innovatie is investeren in gezondheid en weerbaarheid. Ons grootste kapitaal.