'Innovatie is het beste medicijn voor Nederland'

Hoe dat komt? Strenge beoordelingen, langdurige prijsonderhandelingen en zelfs extra barrières voor zorg bij kanker. Hierdoor is het behandelarsenaal van Nederlandse oncologen beperkter, én wijkt de Nederlandse standaardbehandeling in toenemende mate af van internationale standaarden. Alleen al voor de behandeling van longkanker geeft prof. dr. Michel van den Heuvel recent vier voorbeelden van behandeling die elders in Europa beschikbaar zijn, maar in Nederland niet [2]. Kijken we breder dan oncologie, dan blijkt de toegang van Nederlandse patiënten tot de allernieuwste geneesmiddelen van hetzelfde niveau als in Noord-Macedonië en Malta [3].

Kosten én toegevoegde waarde

Ik zeg het waar en wanneer ik kan: een systeem dat scherp kijkt naar kosten en toegevoegde waarde is belangrijk. Door de beoordeling van het Zorginstituut weten we wat de toegevoegde waarde is van medicijnen, iets wat we van andere zorgkosten niet weten (aangezien dit soort kostenbaten-analyses alleen gedaan wordt bij farmaceutische zorg). Maar wat heb je aan een positieve beoordeling als het medicijn alsnog achter slot en grendel blijft? Nederlandse patiënten wachten inmiddels gemiddeld 22 maanden op toegang tot bewezen effectieve en veilige innovaties [4]; àls die innovaties al beschikbaar komen.

Trage en beperkte toegang wordt vaak geframed als individuele pech in een verder goed functionerend systeem. We besparen toch veel geld? [5] En de totale overleving in Nederland is toch verbeterd? [1] Maar als een van de meest welvarende landen van Europa scoren we absoluut geen topplek, in tegendeel: in Nederland stierven in 2022 260 mensen aan kanker per 100.000 inwoners, waarmee we slechts op de 18e plek in de Europese ranglijst staan [1].

Dat is vreselijk voor patiënten van vandaag. Maar óók voor patiënten van morgen en overmorgen. Inmiddels kan Nederland soms niet meer meedoen in internationaal klinisch onderzoek naar nieuwe medicijnen, omdat de vergelijkende behandeling in Nederland niet beschikbaar is. Zo gaat onze innovatiekracht als onderzoeksland verloren en, belangrijker, gaat de mogelijkheid om in studieverband toegang te krijgen tot de allernieuwste innovatie voorbij aan Nederlandse patiënten.

Sneeuwbaleffect

De beperkte toegang heeft dus een pijnlijk sneeuwbaleffect. Daarom roep ik voor de komende formatie op tot een stevige systeemverandering. Het Toekomstbestendig Stelsel Geneesmiddelen is een belangrijke eerste stap, maar er is meer nodig. Het moet niet alleen sneller, maar ook praktischer en slimmer.

Neem bijvoorbeeld de onnodige wachttijd voor patiënten op geneesmiddelen die volgens de betreffende beroepsvereniging van medisch specialisten een plek in de richtlijn verdienen, maar nog wachten op een beoordeling van het Zorginstituut (en een mogelijke prijsonderhandeling). Kamerleden van links tot rechts brachten dit tijdens het commissiedebat hulp- en geneesmiddelen vorige week ter sprake. Waarom kan een voorlopige toelating (ofwel tijdelijke vergoeding) in bijna elk Europees land wel, en in Nederland niet? De patiënt hoeft zo niet te wachten.

Ten tweede, kan er effectiever worden bekeken of een nieuw geneesmiddel überhaupt wel de Sluis in moet? Daarnaast, waarom doorloopt elk geneesmiddel exact dezelfde processtappen tot vergoeding? Betere selectie aan en na de poort kan voor patiënten opnieuw veel tijdswinst opleveren.

Omgaan met onzekerheid

Wat we tenslotte echt beter moeten doen met elkaar is het omgaan met onzekerheid. Voor wie werkt het nieuwe medicijn het beste en werkt het in de praktijk even goed als in de studie? Deze vragen kunnen we beter beantwoorden ná toelating, op basis van data van Nederlandse patiënten in de Nederlandse setting. Hier zijn van tevoren afspraken over te maken, in plaats van jarenlang te wachten tot de antwoorden zijn verschenen in een wetenschappelijk blad.

Nederlanders staan bekend om hun creativiteit en praktische kijk op zaken. Laten we hier met elkaar de schouders onder zetten: de komende weken is hét moment. Innovatie is het beste medicijn voor Nederland.

Bronnen: