Bestuurders en organisaties worden niet langer afgerekend op de vraag of ze voldoen aan gemaakte afspraken en de geldende wet- en regelgeving. De omgeving verwacht nu ook dat je voldoet aan de verwachtingen die de interne en externe stakeholders aan je stellen.
En voor betekenisgeving, maatschappelijk gedragen beleid en een gemotiveerde organisatie zijn ook ethiek en zichtbaar integer gedrag van de organisatie en haar bestuurders nodig. Integriteit is een baken voor leiderschap geworden en cruciaal voor het verkrijgen en behoud van een sterke reputatie en het vertrouwen van de omgeving. Mensen willen zich namelijk verbinden aan merken en organisaties die betekenisvol zijn, moreel correct handelen en dezelfde waarden en normen hanteren als die zijzelf voorstaan.
Bestuurders en medewerkers in organisaties staan regelmatig voor lastige keuzes en beslissingen om het goede te doen. De druk om financieel te presteren in dit neoliberale tijdperk is groot en de maatschappelijke uitdagingen zijn complex. Onethisch gedrag, dat ingaat tegen de maatschappelijke normen, is soms het effect van blind zijn voor de belangen en verwachtingen van de omgeving, de eigen gedragscode of de geldende wet- en regelgeving. Voorbeelden van niet-integer gedrag zien we dagelijks om ons heen. Denk maar aan witwaspraktijken, belangenverstrengeling, interne of externe fraude, ontwijking van fiscale wetgeving, verzwijgen van crises of ongewenst gedrag zoals seksuele intimidatie en #metoo.
Het toetsingskader dat organisaties zelf tot hun beschikking hebben, zoals de missie en visie, de waarden en normen, de bedrijfs- en sectorcode, is lang niet altijd toereikend om een besluit te rechtvaardigen en uit te leggen aan de stakeholders. De tijd van ‘gelijk hebben is gelijk krijgen’ is bovendien al lang voorbij en incidenten worden breed uitgemeten en vergroot. Acteer je niet vanuit de verwachtingen en de ethische moraal dan voert de omgeving de druk snel op. Zij heeft de macht en – met social media – de middelen om dat te doen en is daarmee jury, rechter en beul geworden.
Ieder besluit dat in een organisatie wordt genomen heeft een ethische component. Er wordt namelijk altijd een belang van een stakeholder geraakt of geschaad. Om die reden kun je business en ethiek ook niet los zien van elkaar. Het is zaak ethiek te beschouwen als een geïntegreerd en onlosmakelijk onderdeel van de organisatie. Het is belangrijk je daarom bij het nemen van beslissingen steeds af te vragen of je integer handelt. Bijvoorbeeld door jezelf de vraag te stellen van welke stakeholders je de belangen schaadt of welke relaties je onder druk zet met je besluit. Maar ook of je handelt tegen waarden en normen van de eigen organisatie en die van de interne en externe stakeholders.
Veel bestuurders stellen integriteit nog steeds gelijk aan reputatie of aan het creëren van financiële marktwaarde. Dat is in beide gevallen onterecht. Integer leiderschap moet altijd gestoeld zijn op respect en begrip voor de omgeving. Reputatie kan hooguit een afgeleid effect zijn, maar nooit het doel op zich. Het gaat er om dat je het juiste doet als niemand kijkt. Dus ook wanneer je niet die enorme druk vanuit de stakeholders voelt. Vergeet vooral niet dat het juiste doen voldoening geeft. Het is leuk om goed te doen.
Frank Peters
Virtus Communications
