In 2020 overleden er wereldwijd zo’n 1,5 miljoen mensen aan tbc, volgens de WHO. Daarmee was het op de op één na dodelijkste infectieziekte, na COVID-19. Er is een vaccin tegen tbc: Bacillus Calmette-Guérin of BCG. Maar dit vaccin is al een eeuw oud en biedt alleen jonge kinderen een goede bescherming. Wetenschappers zien een grote kans in de mRNA-technologie, die onlangs is toegepast in de coronavaccins van onder meer Pfizer/BioNTech en Moderna.
Zwakke plek zoeken
‘De mRNA-vaccins hebben verschillende voordelen’, zegt Kaptein. ‘Ze zijn snel aan te passen aan nieuwe varianten en vlot in grote aantallen te produceren. Bovendien zijn ze veilig en effectief gebleken. Dat maakt dit type vaccin met name geschikt voor snel muterende virussen en bacteriën, en dan vooral in pandemische situaties.’
Het Duitse bedrijf BioNTech, waarmee Pfizer samenwerkt bij de ontwikkeling en productie van coronavaccins, onderzoekt momenteel een tbc-vaccin op basis van mRNA-technologie, maar dit onderzoek zit nog in de preklinische fase.
Kaptein: ‘Daarom is het nog te vroeg om te zeggen of een mRNA vaccin of een ander modern vaccin effectief en veilig is bij de bestrijding van tbc. Dat hangt samen met de aanwezigheid van een consistente zwakke plek in het virus of bacterie. Via zo’n zwakke plek kan het immuunsysteem de bacterie of het virus onschadelijk maken. Bij het SARS-CoV2 virus was vanaf het begin duidelijk dat de spike eiwitten het aangrijpingspunt waren. Bij veel andere infectieziekten is dat niet zo duidelijk. Een goed voorbeeld is hiv, waar we al decennia zoeken naar die zwakke plek. Voorzichtigheid is dus geboden. Per saldo ben ik gematigd optimistisch over een nieuwe tbc-vaccin op basis van mRNA.’
Via de lucht
Tbc treft vaak de longen en wordt veroorzaakt door de bacterie mycobacterirum tuberculosis, die zich via de lucht verspreidt. Slechte leefomstandigheden en overbevolking vergroten het risico. Daarom worden vooral landen met lage en middeninkomens hard geraakt door deze ziekte. India, China, Indonesië, Nigeria en Zuid-Afrika tekenen samen voor twee derde van alle tbc-gevallen.
Andere vaccins
BioNTech is ook bezig met de ontwikkeling van een nieuw malariavaccin volgens de mRNA-methode. Bovendien onderzoeken Pfizer en BioNTech samen of de mRNA-techniek een alternatief kan bieden voor de huidige griepvaccins. Ook voor gordelroos werken de twee bedrijven aan een mRNA-vaccin. De twee nieuwe griepvaccins zitten in de preklinische fase en fase 1, het vaccin tegen gordelroos bevindt zich nog in de preklinische fase.
Kaptein: ‘Als alles meezit, kunnen BioNTech en Pfizer over een paar jaar grotere klinische studies opzetten voor de genoemde nieuwe mRNA-vaccins. Toch wil ik wel waarschuwen voor al te hoog gespannen verwachtingen. De uitzonderlijk snelle ontwikkeling en goedkeuring van de coronavaccins zullen we niet snel evenaren.’
